Bir dildeki metnin başka bir dile aktarılmasına çeviri denir. Çeviri ve tercüme sözcüğü eşanlamlıdır. Çeviri sözlü ya da ihtiyaca göre yazılı yapılabilir. Çeviri yapan kişiye genel olarak çevirmen adı verilir. Yazılı çeviri yapanlara mütercim denirken, sözlü çeviri yapanlara tercüman denir. Tercüme nedir? Çeviriye ne zaman ihtiyaç duyulmuştur? İnsanlık tarihinde farklı dillerin ortaya çıkması ile tercüme ihtiyacı doğmuştur. Dillerin 100bin yıl önce, yazının da 5bin yıl önce ortaya çıktığı düşünüldüğünde çevirinin tarihinin çok eskilere dayandığı söylenebilir. Farklı dillere sahip ülkeler arasında yapılan resmi antlaşmaların en az farklı iki dilde yazılma zorunluluğu çevirilerin kullanılması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır.
Tercüme nedir ve hangi konularda ihtiyaç olarak doğmuştur dendiğinde ikinci sebep olarak dinsel metinlerin farklı dillere çevrilmesi ihtiyacı gösterilir. Özellikle matbaanın bulunmasından sonra çeviri çalışmaları hız kazanmıştır. Çeviri tarihi açısından Martin Luther’in yaptığı İncil çevirisi ve çevirinin nasıl olması ve nasıl yapılması konusundaki fikirleri büyük önem taşır. Tercüme nedir ve nasıl yapılır dendiğinde başlıca üç aşama göze çarpar. Önce kaynak metin çözümlenir, ardından hedef dile aktarılır ve son olarak hedef dildeki metin oluşturulur.
Çevirmen aslında iç içe geçmiş bu süreçte bir yandan çeviri yapacağı metni anlamaya çalışırken diğer yandan da metni diğer dile nasıl aktaracağını düşünür. Tercüman çeviri yapacağı ana dilinde yazılmış uzmanlığı kapsamındaki metni inceler ve anlar. Yapılan çevirilerin tümü kaynak dili bilmeyen ancak hedef dile hâkim bir denetmen tarafından okunur. Denetmen, çeviri metnini önce sadece okur sonra kaynak dilde yazılmış metinle karşılaştırır. Türkiye’de Türkçeye çevrilen ilk yabancı eserler Fransız eserleri olmuştur. Özellikle Victor Hugo ve Balzac klasikleri ve Arapça eski eserler Türkçeye aktarılmıştır.
Tercüme nedir dendiğinde söylenecek ilk özellik, oldukça karmaşık bir süreç olduğudur. Çevirmen için oldukça yoğun zihinsel faaliyet gerçekleştirilen bir dönemdir. Bu süreçte kaynak metinle ilgili pek çok sorunlar karşılaşılabilir. Silinmiş sözcükler, yazım hataları, eksik yazılar ve belirsiz anlamlar bu sorunlardan bazılarıdır.
Dilsel sorunlar da çıkabilir. Bunlar da farklı şivelere ait söylemler, anlaşılmayan kısaltmalar, argo kelimeler, halk dilinde söylenmiş sözler ve noktalama işaretlerinden kaynaklanan sorunlardır. Özellikle şiir çevirilerindeki kafiye ve yapı benzerliklerinin sağlanması çok zor olur. Çevirmenin özellikleri arasında kaynak dili ve hedef dili çok iyi bilmesi gerekliliği yer alır. Dile hâkimiyetin yanında kültürleri de iyi bilmesi gerekir. Teknik çeviri gerekliliğinde ise çevirmenin hukuk, tıp ve bilim gibi dallarda da yeterli donanıma sahip olması gerekir. Ülkemizde çevirinin yasallık kazanabilmesi için Noter tarafından onaylanması zorunludur. Noterler çeviri bürolarıyla birlikte çalışır. Bugün dünyada yapılan çevirilerin % 90’ını kullanım metinlerinin çevirisinden oluşur. Özellikle küreselleşme ve ithalat & ihracat sebebiyle bu çeviri türüne duyulan ihtiyaç her geçen gün artmaktadır. Çeviri işi son derece meşakkatli ve stresli bir süreçtir.
